De oorsprong van de marathon ligt in het jaar 490 voor Christus. In dat jaar liep de Griekse soldaat Pheidippides van Marathon naar Athene om het nieuws van de overwinning van de Atheners (onder leiding van generaal Miltiades) op de (in aantallen) veel sterkere Perzen te melden. Dat gebeurde toen Darius koning was over de Meden en de Perzen.
De afstand die Pheidippides tussen Athene en Marathon liep kan niet precies worden vastgesteld; de rechte lijn over heuvels en vlakte is minder dan 40 km, maar hoe heeft de soldaat gelopen?
De geschiedenis vermeldt wel dat deze eerste marathon een dodelijke afloop had: na het uitbrengen van de woorden “Verheug u, wij hebben gewonnen!” in het centrum van Athene, viel de boodschapper dood neer. Het bleek dat hij een zonnesteek had opgelopen. Over de waarheid van dit verhaal valt nog te twisten, een aantal historici beweren dat deze marathon nooit gelopen is.
De Franse filoloog Michel Bréal opperde al in 1896 om de marathon in het programma van de eerste Olympische Spelen op te nemen. Die spelen werden in Griekenland gehouden. Bréal pleitte voor een marathon tussen Marathon en Athene, maar bij een test vooraf bleek de uiteindelijk te lopen afstand wel erg lang: 48 km. Voor die wedstrijd werd een wat kortere afstand bepaald.
De officiële afstand van de marathon zoals die tot heden geldt werd pas vastgesteld bij de derde Olympische Spelen, die van 1908 in London. De afstand kwam enigszins overeen met die van de eerste Griekse marathon: 42 kilometer en 195 meter, de afstand tussen de meet op het terrein voor Windsor Castle tot de finishlijn die precies voor de koninklijke tribune in het White City Stadion in West-Londen was uitgezet.
Wedstrijden en lopers
De marathon vergt bijzonder veel van het fysieke uithoudingsvermogen. De marathon elite, die de afstand in 2 uur en 8 minuten kan lopen, loopt met een gemiddelde snelheid van ca. 19,8 kilometer per uur. Ook een goed getrainde atleet kan normaal gesproken slechts enkele malen per jaar een hele wedstrijd marathon op snelheid uitlopen. Dit komt doordat het lichaam tijd nodig heeft om te herstellen. Duurloop, snelheidstraining, krachttraining, een uitgebalanceerd voedingsschema (onder meer koolhydraten) en een ijzeren motivatie zijn de ingrediënten die het goed volbrengen van een marathon mogelijk maken.
Records
De marathon is, op de 50 kilometer snelwandelen na, de langste loopafstand uit de atletiek. De afstand is 42,195 kilometer. Het wereldrecord is 2 uur 3 minuten 59 seconden en staat op naam van Eliud Kipchoge, gelopen in 2022 in Berlijn. Het Nederlands record is 2 uur 08 minuten 21 seconden, gelopen in Amsterdam (2007) door Kamiel Maase.
De record van de vrouwen is al 26 keer verbroken en staat sinds 2019 op naam van Brigid Kosgei. Zij deed er maar liefst 2 uur 14 minuten en 4 seconden over tijdens de Bank of America Chicago Marathon.